CAMPUS Martius

I.

CAMPUS Martius

etiam nomen est, quo insigniri solet amplior planities iuxta maiores Urbes, in qua incolae armorum exercitio opram dabant, instar Camporum Martiorum iuxta Romam, quorum 8. fuisse P. Victor auctor est. Vide Marlianum, Topograph. Rom. l. 6. Sic Trevirensis Campi Martii meminêre, Golscherus Monach. de Gestis Treviror. l. 1. c. 4. et Ioh. Even in Medulla Gestor. Trevir. l. 1. c. 4. Niciensis, in Provincia, Ioffredus in huius Urbis Notit. c. 4. Tornacensis, auctor Vitae S. Eleutherii Episcopi c. 2. § 5. et Veronensis Polycarpus Palermus de Patria Plinii, l. 1. c. 5. Neque aliud fuit vasta illa et patens planities iuxta Constantinopolin versus Hebdomum, in qua erectum dein subhme Tribunal, ubi Imperatores inaugurabantur ac coronabantur: Καμπὸς nude vocata Theodoro Lectori, Eclog. 1. p. 181. Zonarae, Cedreno, aliis. Nempe Constantinus M. novam Romam coudens, non modo eadem, quae Roma habuit vetus, aedificia in ea exstruxit, sed et Campum addidit etc. Quia vero in istiusmodi patenti Campo, Comitia publica seu generales Conventus, a primis Franeorum Regibus quotannis circa anni principum et Martiô Mense, indici celebrarique solebaut, hinc et illi passim apud Scriptores rerum Francicarum Campi Martii appellari consueverunt. Vide Gregor. Turonens. Histor. Franc. l. 2. c. 27. Aimoinum, l. 1. c. 12. Alios: non tam a Marte, quae Flodoardi sententia est; quam a loco et mense, in quo haberi soliti sunt. Fiebat id Kalendis Martiis, a quo die Francos tunc annum suum auspicatos esse, verisimile est. Hinc Auctor Vitae S. Remigii, et Gesta Francorum, c. 10. de Chlodo vaeo Rege: Transactô vero annô iussit omnem cum armorum apparatu advemre phalangam, ostensuram in Campo Martio suorum armorum nitorem. Et Chron. Fredegarii, iussu Nibelungiscriptem, de Pipino: Evolutô annô praefatus Rex a Kal. Mart. omnes Francos, sicut mos Francorum est, Bernacô villâ ad se venire praecepit. Dictus est autem hic Campus, etiam Campus Martii et Madii vel Magi; praeterea Conventus generalis, Conventus Maximus, Curia Gallorum etc. qui sub secunda Regum stirpe ad diem Kal. Maiarum relatus est, al Pipino. Fredegarius A. C. 766. Ibi placitum suum Campo Madio, quod ipse primus pro Campo Martio, pro utilitate Francorum, instituit, tenens, multis muneribus a Francis, et Proceribus suis donatus est. A quo tempore non Martis amplius, seu Martius, aut Martii sed Madius ac Magius Campus appellatus est. Mutationis causam affert Auctor Vitae S. Remigii, quod videl. hâc anni tempestate potissimum bellorum expeditiones fierent: in his autem publicis Conventibus milites suos Reges, inter alia, recensebant; namque et de rebus ibi publicis Regisque aut Regni statum concernentibus tractabatur, et munera Regis ipsi ac xenia, a Proceribus subditisque ibidem accipiebant, Gregorius Turonens. l. c. Fredegarius A. C. 761. Alii. Sequentibus temporibus eiusmodi Conventus ad Anglos transiisse, discimus ex LL. Eduardi Confess. c. 35. quibus, licet Kal. similiter Maii indicerentur, mansit tamen Campi Martii appellatio uti docet Simeon Dunelm. de Gestis Angl. A. C. 1094. apud Car. du Fresne.

II.

CAMPUS Martius

locus urbis Romae maximus: dictus a templo, quod antiquissimum ibi Mars habebat, alias Tiberinus quoque, a vicino fluvio, appellatus est. Erat autem locus extra urbem Romam, prope portam Flumentanam, et vel a Caia Tarratia, Virgine Vestali populo Romano donatus est, vel ut alii malunt, ab Acca Laurentia, cui proin amplissimos post mortem honores exhihuere. Eum marti Romulus sacravisle creditur: sub Servio Tullio vero primum ibi lustrum conditum et Comitia centuriata habita sunt, teste Dionysiô, l. 4. Postea a Tarquinio Superbo, in Proprios usus conversus, ac segetibus ab ipso oppletus est: sed eiectis Regibus, Brutus et collega ad pristinam eum conditionem redegêre, quidquid frumenti erat in eius campi areis, vel in stipula vel iam tritum, in Tiberim effusô: e cuius frumenti acervis putrelcentibus bene magna insula, Aesculapii vel S. Insula dicta, orta dicitur. A Belisario postea pars eius intra urbem recepta, Procop. nunc inter Quirinalem et pontem Sixti, Tiberim usque, pater. Eîc Reges ac Magistratus de more creabantur; Comitia Centuriata, quae prius in foro, locoque Secretario dicto, agitabantur, haberi erant solita, unde et ipse campus aliquando Comitium vocitatus est. Ibidem ludicra exercebantur varia, eratque locus velut schola militiae Romanae, ubi iuventus ad palum omni genere armorum et quidem veris duplô graviorum, exerceretur, caput petendo, lateribus insidiando, poplite succidendo, insiliendo, resiliendo, punctim Potius quam caesim feriendo, et interim assidue sese protegendo, item iaculando, valli altitudinem vel foslae latitudinem, saltu superando, cursu praecipue locum occupando etc. Eôdem loci equi lignei, desultorii dicti, unde in proverb. Ingenium desultorium, statuti erant, ut insilire, desilire, dextrâ, laevâ, inermis, armatus, districtô etiam gladiô futurus eques addisceret, veros quoque domaret et futuris adsuefaceret proeliis. Strabo, l. 5. Maximam, inquit, Deorum partem, campus Martius habet praeter nativam locorum amoenitatem, artis et sollertiae exornationes admittens. Campi enim admir abilis magnitudo et curules pariter cursus, et alia equestria certamina expedita suppeditat: nec minus, tam multis pilam, trochum, palaestram exercitatione tr actantibus aliaque incumbentia simul opera. Quid perennes solo herbas, coronatosque usque ad fluvis alveum colles? Scenicarum ostentationem picturarum eius generis spectacula praestant, ut difficile et invitus abscedas. Horat. l. 2. Sat. 6. v. 48.

------ ------ Noster ludos spectaverat una,

Luser at in campo, Fortunae filius, omnes.

Inlignis erat hic locus Capitoliô, cuius aspectu ne populus ad misericordiam inflecterctur, quum de Manlio Capitolino, eius conservatore, Iudicatum est, ex Campo Martio, Praeter morem in Lueum Petilinum Comitia translata fuere: Item ornamentis et statuis Deorum illustriumque virorum, quae omnia Capitolium, ob nimiam copiam, tenere non poterat: Horologiô, quod septem circum gradus et lineas distinctas metallô inauratô habuit, Augustô, ut Plin. l. 36. c. 10. haber, auctore: Sepulchris virorum illustrium etc. Ipse cô locô, ubi horologium fuit, lapide amplô quadratô stratus et easdem habuit lineas, et in angulis quatuor ventos, cum inscriptione, ut Boreas spirat, ex opere Misino. Inprimis, memoranda in hoc campo duo loca, quorum alter prope fluvium, Area dictus, exercendis militibus vacabat: alter Septa seu Ovilia appellatus est, cui populus includebatur, donec de creandis Magistratibus suffragia tulislent. De hoc Servius ad Virg. Eclog. 1. Septa, inquit, proprie sunt loca in Campo Martio, inclusa tabulatis, in quibus stans populus Rom. suffragia ferre consueverat, sed quoniam haec septa communia sunt ovilibus, duo haec invicem pro se ponuntur. In his septis, quantum saepe ambitus furorem excitaverit, indigitat Petronius, Satyrico,

Nec minor in campo furor est, emptique Quirites

Ad praedam strepitumque lucri suffragia vertum.

Silius item Italic. Punicor. l. 8. v. 257.

------ ------ Malum exitiale fovebat

Ambitus, et Graio funestior aequore campus.

Eadem porticibus circumdata, ibique ludos exhibitos, testantur Plin. l. 16. c. 40. trabs fuit in porticibus septorum a M. Agrippa relicta; et Sueton. in Nerone c. 12. Gymnico, quod in septis dabat. Deambulatum ibidem, docet Statius, l. 4. Sylv. 6. v. 1.

Forte remittentem curas, Phoeboque levatum

Pectora, cum patulis tererem vagus otia septis,

Fam moriente die, rapuit me cena benigni

Vindicis.

Sed de hoc loco, vide plura infra in vocibus Ovilia, item Septa. Porro praeter Martem, cui hunc Campumk sacrum fuisle diximus, Lares quoque in eo aedem habuêre: quo facit locus Tertulliani, l. de Spectac. c. 5. Consus consilio, Mars duello, Lares comitto potentes; ubi Comitium pro loco habendis its destinato, sicut iam supua annotatum, sumi, docent Eruditi. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 6. c. 11. et Thom. Dempster. Paralipom. In Campo hoc palatium Cardinalis Rodolpni Pii Carpensis, cum triplici Musaeo, simulacris Deorum Principumque virorum, urni, libris antiquissimis, inscriptionibus marmoreis, omnis generis vasis, epitaphiis priscis, praestantissimorum Italiae pictorum Raphaelis Urbinatis, Michaelis Angeli Bonarotae, aliorumque imaginibus etc. retertissimo accurate descriptum reperies, apud Adamum Preyelium, Sinae et Europae c. 20.